Het delen van feiten is geen dwang, het is een plicht

OPINIE – Het Parool schreef op 8 oktober dat ongeveer de helft van de Amsterdamse middelbare scholen die benaderd waren door de GGD, aarzelde of ze coronalesmateriaal van de gezondheidsdienst zouden gebruiken.

Het ging om scholen in stadsdelen waar de vaccinatiegraad lager dan gemiddeld ligt. De GGD wil daar informatie delen om kinderen en ouders te informeren over het nut van vaccinatie.

De aarzelende schooldirecties zeiden “geen partij te willen kiezen” en geen zin te hebben in “boze ouders” of hun advocaten.

Hoogleraar Daniëlle Timmermans voegde daar nog aan toe: “Het zijn natuurlijk hele goede bedoelingen van de GGD. Maar er spelen meer factoren mee, zoals een wantrouwen in de overheid of ­iemands levensbeschouwing. Het is daarom een heel complex onderwerp.”

Precies, het is complex. Daarom moeten we mensen helpen, het goed uitleggen en hun vragen beantwoorden.

Dat vaccineren werkt, weten we inmiddels.

Wetenschappelijke informatie daarover delen ten behoeve van het bestrijden van een pandemie en met als doel mensenlevens redden en ernstige ziekte voorkomen, is geen keuze, dat is een plicht.

Een plicht van de overheid en de GGD, en ook van de media. En misschien ook wel van onderwijsinstellingen. Naast andere kanalen lijken scholen me nou juist een buitengewoon logische plek om dat te doen.

Door feiten niet te delen, kies je ook partij

Het beste recept om wantrouwen weg te nemen, is een goed gesprek gebaseerd op feiten. Misschien worden er mensen boos, maar dat is gedeeltelijk een aanname en bovendien een onderschatting van de GGD die – denk ik – heel goed in staat is een boodschap empathisch en helder over te brengen.

Voor de duidelijkheid: we hebben het hier over een ouderavond, een tekstje in een nieuwsbrief, een arts die langskomt, een onderwerp tijdens de les.

Maar of het nou over een school gaat of een ander kanaal. Feiten delen is een plicht. Het is geen dwang of drang. Wat iemand met die feiten doet, is aan de individuele persoon. Dat is vrijheid en democratie.

Maar geef mensen de kans om die beslissing goed geïnformeerd te nemen.

Het niet delen van belangrijke informatie is een vorm van misinformatie. Je onthoudt mensen immers cruciale informatie om hun beslissing op te baseren.

En geen partij willen kiezen? Door feiten niet te delen, kies je ook partij. Je kiest dan namelijk de kant van de mensen die tegen zijn. (Ook dan krijg je misschien boze ouders; namelijk die voor zijn. Maar dat terzijde.)

We zijn in Nederland iets te goed geworden in de ander willen begrijpen. We zijn er een beetje in doorgeslagen. Empathie is een groot goed, uiteraard, maar dat werkt wel twee kanten op.

En in een pandemie waar het landsbelang voorop staat, gelden nou eenmaal andere regels.

Het is doorgeslagen democratie. Zo graag naar iedereen willen luisteren, dat je het grotere doel uit het oog verliest. Bovendien ondermijn je draagvlak en negeer je de wetenschap.

Als we in een crisis uit naam van de democratie de wetenschap links laten liggen – je wilt ten koste van alles gehoor of een podium geven aan de wens van een groep -, lap je de democratie dus eigenlijk juist aan de laars.

Als ik sommige mensen hoor redeneren, lijkt het alsof we het hebben over de keuze van de 3-zitsbank in de woonkamer. Maar het gaat om de nationale volksgezondheid.

Het heeft niets met drang te maken. Laat staan met dwang. Het heeft simpelweg te maken met het delen van wetenschappelijke informatie en feiten die iedereen moet kennen. Nogmaals, in het landsbelang. Het wordt pas kwalijk als je dat achterwege laat.

Zoals de kersverse Nobelprijs-winnaar Maria Ressa zei: “Zonder feiten heb je geen waarheden en kun je dus geen vertrouwen hebben. Zonder dat, is er geen democratie. Bovendien, als je geen feiten hebt, heb je geen gedeelde werkelijkheid en kun je de existentiële problemen van corona en het klimaat niet oplossen.”

Diederik Heinink is oprichter van East en adviseert bedrijven en leiders over hun positionering en bedrijfsstrategie. De afgelopen jaren was hij veel actief in de finance en techsector. Hij werkte onder andere voor ING, Randstad en veel internationale scale-ups en mid-corporates.